Quý vị và các bạn thân mến,
Trong chương trình âm nhạc thính phòng và giao hưởng hôm nay, chúng tôi xin mời quý vị và các bạn thưởng thức bản Concerto viết cho kèn clarinet hòa tấu với dàn dây, đàn harpe và piano của nhạc sĩ aaron Copland, bản Sonate cho kèn clarinet và Những dị bản mang tên Phía trời Tây của nhạc sĩ Leonard Bernstein, là những nhạc sĩ Mỹ nổi tiếng của thế kỷ 20.
Aaron Copland sinh ở New-York năm 1900 và mất năm 1990 cũng ở New-York, là người Mỹ gốc Nga. Ông là nhạc sĩ sáng tác kiêm nghệ sĩ đàn piano và chỉ huy dàn nhạc nổi tiếng, là nhạc sĩ Mỹ đầu tiên được nước ngoài công nhận có màu sắc dân tộc trong sáng tác. Ông theo học lý thuyết âm nhạc với thầy Rubin Goldmark, đến năm 1921 sang Paris học liền trong 3 năm ở nhạc sĩ Nadia Boulanger, giáo sư nhạc viện Paris, người có uy tín lớn trong giảng dạy về sáng tác. Trở về nước, Copland viết bản giao hưởng cho đàn đại phong cầm và dàn nhạc, biểu diễn lần đầu tiên năm 1925 và ngay sau đó nổi tiếng là một tín đồ của loại nhạc nghịch tai. Nhạc trưởng Damrosch nhận xét: “Nếu ở tuổi 23 anh ta đã viết được loại nhạc như thế này thì chỉ 5 năm nữa thôi là đã có thể can tội giết người rồi!”. Năm 1927 Copland đưa nhiều nhân tố nhạc jazz vào sáng tác để giảm bớt “mùi vị châu Âu” trong âm nhạc của chính ông, nhưng đến năm 1930 lại chuyển sang một phong cách âm nhạc khắc khổ hơn. Trong những năm 30, ông nhiều lần viếng thăm xứ Mêhicô và viết tác phẩm El salon Mexico nổi tiếng, tràn đầy những âm hưởng dân gian Mêhicô, đồng thời cho ra đời liên tiếp âm nhạc cho các vở balê Billy the kid, Rodeo và Mùa xuân ở Appalachian.
Những năm về sau Copland sáng tác ít đi, chuyển sang giảng dạy âm nhạc, mang đôi đũa chỉ huy đi khắp thế giới dàn dựng, giới thiệu âm nhạc của đất nước mình. Năm 1937 ông thành lập Liên minh những nhạc sĩ sáng tác Mỹ, năm 1944 nhận giải thưởng Pulitzer về âm nhạc và nhiều giải thưởng khác nữa.
Bản Concerto cho kèn clarinet hòa tấu với dàn dây, đàn harpe và piano ông viết năm 1948 theo đặt hàng của nghệ sĩ kèn clarinet jazz kiệt xuất Benny Goodman. Phần đầu là những nét giai điệu quyến rũ, tiếp đến một đoạn cadence phô diễn kỹ xảo của cây kèn và kết thúc trong một tiết nhịp nhanh, vui tươi.
Nhạc sĩ Leonard Bernstein sinh năm 1918 tại bang Massachusetts, mất năm 1990 tại New-York, là nhạc sĩ sáng tác, nghệ sĩ đàn piano và chỉ huy dàn nhạc. Năm 1939 vào học chỉ huy dàn nhạc tại Học viện Curtis, thể hiện một tài năng xuất sắc ngay khi còn trên ghế nhà trường. Năm 1943 ông được mời về chỉ huy dàn nhạc Philácmônic của thành phố New-York, dàn dựng và biểu diễn nhiều tác phẩm của các bậc thày về sáng tác của thế giới.
Ông bắt đầu chuyển sang chỉ huy dàn nhạc opera từ năm 1946, chỉ huy và dàn dựng tại những nhà hát như La Scala, New-York Metropolitain, đồng thời được mời chỉ huy nhiều dàn nhạc giao hưởng lớn. Về phương diện sáng tác, ông viết những vở operette như Chàng thật thà dựa theo tiểu thuyết cùng tên của đại văn hào Voltaire, và chuyển soạn Romeo và Juliet của Shakespeare thành vở nhạc kịch Phía trời Tây, thành công rực rỡ.
Bản sonate cho clarinet ông viết năm 1942 mang đậm màu sắc suy tư trữ tình, gồm 2 phần ở hai tốc độ khác nhau, phần 2 âm nhạc trong sáng mang nhiều tính chất nhảy múa.
Bản Những dị bản-Phía trời Tây viết cho kèn clarinet mang nhiều màu sắc kịch tính, xung đột gay gắt, đan xen với những nét trữ tình thơ mộng như chính vở nhạc kịch Câu chuyện phía trời Tây của ông.
Vũ Tự Lân
(Bài viết phát trên sóng Đài Tiếng Nói Việt Nam)
Vũ Tự Lân 